هایپرلوکال؛ رویکرد جدیدی از برنامه‌ریزی شهری

به گزارش پایگاه خبری کیمیای ایران آنلاین ؛ «مرکز فعالیت» در یک شهر، یک منطقه پر جنب‌وجوش، پویا، متنوع، پرانرژی و سرزنده است که خدمات مختلفی همچون خرید، کار، مدرسه، تفریح و تعامل را ارائه می‌دهد؛ منطقه‌ای با تراکم جمعیت به نسبت کم، توسعه با کاربری مختلط به‌جای منطقه‌بندی و محیطی که به‌جای اتومبیل یا موتور، توسط عابران پیاده و دوچرخه‌سواران توصیف می‌شود. در واقع مرکز فعالیت نامی است که توسط برنامه‌ریزان شهری برای تعریف نوعی از شهر استفاده می‌شود که به دنبال تمرکز خدمات به صورت محلی، به جای توسعه شهری پراکنده، به‌ویژه در شهرسازی پایدار است و در مطالعات جدید به‌عنوان مکانی تعریف می‌شود که دارایی‌های اقتصادی، فیزیکی، اجتماعی و شهری را در یک مقیاس فرامحلی گروه‌بندی می‌کند و اغلب ابزاری برای کاهش وابستگی به اتومبیل و سایر اشکال اتلاف انرژی، زمین و مواد است.

مفهوم هایپرلوکالیسم

هایپرلوکالیسم (Hyperlocalism) به برنامه‌ای اشاره دارد که محصولات شخصی‌سازی شده متناسب با نیازهای مصرف‌کنندگان بالقوه را در یک مکان جغرافیایی خاص هدف قرار می‌دهد و می‌تواند به یک شهر، محله یا حتی یک بلوک از محله محدود شود. با توجه به اینکه مصرف‌کنندگان تمایل بیشتری به خرید محلی و طی نکردن مسیرهای طولانی برای تأمین نیازهای خود دارند، تمرکز هایپرلوکالیسم بر خرید محلی است و سازمان‌های رقابتی این مفهوم را در برنامه‌های بازاریابی خود در نظر می‌گیرند.

انواع مراکز فعالیت به شیوه هایپرلوکالیسم

انواع مختلفی از مراکز فعالیت وجود دارد که معمولاً محلی و گاهی هایپرمحلی (هایپرلوکال) هستند؛ مناطق مالی، مراکز شهرها، محله‌های قابل سکونت و توسعه کاربری‌های مختلط از جمله مواردی هستند که بیشتر به آنها اشاره می‌شود.

مرکز شهر مرکز اصلی فعالیت‌های شهر است و معمولاً به دلیل تردد مداوم در وسط شهرها پدیدار می‌شود.

توسعه کاربری‌های مختلط که مشخصه آن واحدهای مسکونی ساخته‌شده در طبقات بالای واحدهای خرده‌فروشی و مکان‌های تفریحی و نزدیک به مدارس، ادارات یا مراکز بهداشتی است که در حال حاضر به‌عنوان آینده شهرسازی پایدار شناخته می‌شود.

محله قابل سکونت نیز مشابه توسعه با کاربری مختلط، بعضی از خیابان‌های شهر را به‌صورت متمایز برای ارتقای کیفیت زندگی ساکنان بازسازی می‌کند.

مناطق مالی که پیش از این در حومه شهرها ساخته می‌شدند، در حال حاضر در بافت شهر ادغام می‌شوند و در طبقات بالایی یا پایینی واحدهای مسکونی مستقر می‌شوند تا وابستگی به وسیله نقلیه برای رسیدن به آنها کاهش یابد.

مزایای هایپرلوکالیسم برای جامعه

مراکز فعالیت متمرکز بر هایپرلوکالیسم در مقایسه با پراکندگی شهری مزایای قابل‌توجهی دارند. این مراکز همواره یک بخش ضروری در ساختن کلان‌شهرهای کارآمد هستند و اهداف پایداری را در جنبه‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی در بر می‌گیرند. استعدادها و نیروی کار در کلان‌شهرها جذب این مراکز می‌شوند و با اشغال فضای کوچکی از شهر، بازخورد مثبت و با سطح استاندارد بالا از نوآوری ارائه می‌دهند. همچنین مراکز فعالیت و مناطق پیرامونی آنها فراگیرتر و دردسترس‌تر هستند و خانوارهای کم‌درآمد و اقشار آسیب‌پذیر از این نوع توزیع شهری سود می‌برند.

یکی از جنبه‌های ضروری برای هر شکل از برنامه‌ریزی شهری، درک جریان‌های اقتصادی است که خدمات عمومی را پشتیبانی می‌کند و در ساختار تفکیک‌شده پراکندگی شهری که مالیات نمی‌تواند حداقل هزینه‌های عمومی را پوشش دهد، این جنبه با شکست مواجه شده است. اما برنامه‌ریزی شهری مبتنی بر تراکم متوسط و هایپرلوکالیسم نه‌تنها قادر به پوشش هزینه‌های خود است، بلکه مازاد تولید نیز دارد که در تخصیص یارانه به بعضی حوزه‌ها مانند بهداشت یا آموزش مورد استفاده قرار می‌گیرد. مطالعات نشان می‌دهد که شهرسازی فشرده به‌طور متوسط ۳۸ درصد صرفه‌جویی در زیرساخت‌ها و ۱۰ درصد صرفه‌جویی در خدماتی مانند پلیس، آمبولانس یا خدمات آتش‌نشانی را به همراه دارد.

حمل‌ونقل فعال و ایمنی در هایپرلوکالیسم

توجه مراکز فعالیت به شدت بر پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و وسایل حمل‌ونقل عمومی است چراکه بر اساس مفهوم رشد هایپرلوکال، این مراکز محیط‌هایی هستند که پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری را در اولویت قرار می‌دهند. علاوه بر این، مراکز فعالیت احساس تعامل اجتماعی را بین ساکنان افزایش می‌دهند و با پیشگیری از فعالیت‌های مجرمانه از طریق نظارت غیررسمی، کیفیت زندگی ساکنان، ایمنی و مهم‌تر از آن، امنیت درک‌شده توسط ساکنان را بهبود می‌بخشند.

معایب هایپرلوکالیسم‌گرایی

مانند هر روش طراحی شهری، هایپرلوکالیسم‌گرایی نیز معایبی دارد که بیشتر ناشی از وجود نداشتن مقررات مشخص برای این برنامه شهری است. برای جلوگیری از تبدیل شدن مراکز فعالیت به فضاهای شلوغ و طراحی یک شهر چند قطبی، رشد فرامحلی و مقررات همه‌جانبه ضروری است. از جمله معایب هایپرلوکالیسم این است که خانه‌های کنار یک مرکز فعالیت به دلیل تقاضا، گران‌تر هستند.

علاوه بر این، اگر افزایش خطوط برای ترافیک آلاینده محدود نشود، مراکز فعالیت می‌توانند به سرعت به مکان‌های بسیار آلوده تبدیل شوند. راهکار جلوگیری از این امر فراهم کردن فضای بیشتری برای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری به جای وسایل نقلیه شخصی و همچنین محدود کردن سیستم‌های گرمایشی است که با سوخت‌های فسیلی کار می‌کنند.

آینده مراکز فعالیت

مراکز فعالیت، فضاهای تعامل اجتماعی سرزنده‌ای هستند که افراد را جذب می‌کنند و به آنها امکان می‌دهند با یکدیگر تعامل داشته باشند و دلیل این مزیت‌ها را می‌توان در این حقیقت یافت که بر خلاف یک خیابان، یک بزرگراه هرگز نمی‌تواند مکانی آرام و جذاب برای زندگی باشد. از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ کارمندان در یک مرکز شهری تک‌قطبی (یک مرکز واحد در هر شهر) متمرکز شده بودند، پس از همه‌گیری کووید -۱۹، بخشی از این تمرکز، نه به سمت پراکندگی شهری، بلکه به سمت شکلی از تمرکز چند قطبی تغییر کرد، به این معنی که جمعیت شهر به جای تمرکز در یک مرکز فعالیت، در چند محیط اطراف شهر متمرکز می‌شود که به آن دونات می‌گویند. این کار مزیت‌های فراوانی برای تمرکز فعالیت در شهرها فراهم می‌کند، زیرا نیاز به سفرهای بین شهری و درنتیجه انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهد و به کسب‌وکار محلی، زندگی‌های هایپرلوکال و ایجاد جوامع دور از شهر سود می‌رساند.

بازارهای محلی ونکوور و هایپرلوکالیسم

بازارهای محلی نقش مهمی در امنیت غذایی هایپرلوکال‌ها و رونق اقتصادی آنها ایفا می‌کنند. امروزه مردم تمایل بیشتری برای استفاده از محصولات کشاورزی تازه دارند و کشاورزان محلی در تلاش برای در دسترس قرار دادن محصولات تازه خود هستند که این کار از طریق هایپرلوکالیسم و بازارهای محلی امکان‌پذیر است. مطالعه‌ای که توسط انجمن بازارهای کشاورزان بریتیش کلمبیا و دانشگاه بریتیش کلمبیای شمالی انجام شد، نشان می‌دهد که سال ۲۰۲۳ بهترین سال برای این بازارها بوده و بیش از ۲۳۳ میلیون دلار به اقتصاد این استان کمک کرده است و این آمار افزایش ۲۸ درصدی را نسبت به سال ۲۰۱۲ نشان می‌دهد. در بیشتر نقاط این منطقه تأمین مواد غذایی به واردات از طریق کشتی یا کامیون متکی است که نقص‌های این سیستم و اتفاقاتی که در دوران همه‌گیری کووید رخ داد، نیاز به افزایش تولیدکنندگان و بازارهای محلی را بیش از پیش آشکار کرد و توجه برنامه‌ریزان شهری را به اهمیت بازارهای محلی جلب کرد. علاوه بر این، بازارهای محلی باعث ایجاد موقعیت‌های شغلی برای افراد بومی و درنتیجه رونق کسب و کار محلی می‌شود و به توسعه پایدار شهر کمک می‌کند.

سبزیجات تولید و ارائه شده در بازارهای محلی ونکوور همچون هویج، نخود فرنگی و سبزیجات سالاد علاوه بر طعم بهتر، از کیفیت بالاتری نیز برخوردار هستند زیرا تازه برداشت شده‌اند و مدت زمان طولانی را در پروسه حمل‌ونقل طی نمی‌کنند. اوایل سال جاری یک برنامه موسوم به جعبه غذایی جدید راه‌اندازی شده است که بازار محلی را به مناطق کشاورزی گسترش می‌دهد و زمینه ارتباط مستقیم بین کشاورز و مشتری را فراهم می‌کند، به این ترتیب که مردم می‌توانند جعبه‌های غذایی موردنیاز خود شامل سبزیجات سالاد، شلغم، اسفناج، توت فرنگی، هویج و موارد دیگر را پیش‌سفارش کنند و در طول تابستان هر هفته آن‌ها را از بازار تحویل بگیرند.